Хайр ба итгэл найдвар
1942 оны дайны хүнд өдрүүд байлаа. Хорих лагерийн өргөст
торны хажууд даарч, дагжсан биеэ дулаацуулах гэж би хойш ургаж алхаж байв. Маш
их өлсөж байсан боловч энэ мэт байсаар хэр их удсанаа ч мартжээ. Гэтэл торны
цаана нэгэн охин алхаж явах нь үзэгдэв. Над руу их л өрөвдөнгүй харахыг нь
бодвол энэ хүү чухам яагаад энд байгаа юм бол гэж гайхаж ядан байгаа мэт. Гэвч
би түүнээс нулимсаа нууж чадсангүй.
Тэгтэл өнөө охин халаасаа ухаж байснаа нэг улаан алим гарган ирлээ. Ийм нандин зүйл хараагүй ямар их удсан гэж санана. Охин ийш тийш болгоомжтой харснаа, инээмсэглэн, нөгөө алимаа тор давуулан шидэв. Би ч бушуухан гүйж очоод, бээрсэн гараараа шүүрч авлаа. Зовлон, үхлийг хүлээсэн миний харанхуй ертөнцөд энэ алим амьдрах итгэл хайрласан юм. Эргээд хартал өнөө охин холдон олджээ. Харин маргааш нь би өөрийгөө хорьж дийлсэнгүй, яг тэр цагтаа нөгөө газраа очив. Өчүүхэн ч атугай итгэл найдвар минь энд л байгаа мэт бодогдоно. Итгэл найдвар өгсөн тэр л охиныг би түших хэрэгтэй байлаа. Өнөө охин дахиад ирсэн байв. Тэр дахиад л нэг алим шидээд, инээмсэглэв.
Энэ удаа би түүний нүд рүү эгцлэн харлаа. Ингэж ширтсэндээ сэтгэл минь баяр баясгалангаар дүүрэн байв. Ингэж л би энэ олон жилийн дараа миний сэтгэл өөрчлөгдөж байгааг мэдэрсэн юм даа.
Ийнхүү уулзсаар нэг л мэдэхэд долоон сар болжээ. Заримдаа ганц хоёр үг солилцож, заримдаа юу ч ярилцалгүй зүгээр л алимаа өгчихөөд яваад өгнө. Гэхдээ тэр охин бол хэн нэгэнд зүгээр л алим өгөгч биш, миний хувьд диваажингаас илгээсэн аз жаргалын элч байсан юм. Яагаад ч юм би түүний хувьд сэтгэлд нь ямар нэгэн чухал хүн болсноо мэдэрдэг байлаа.
Нэг өдөр бидний өөр хорих ангид шилжүүлэх болсон тухай аймшигт мэдээ дуулдав. Одоо би түүнтэй эцсийн удаа уулзах гэж байна.
Би түүнтэй мэндлэх гэсэн боловч сэтгэл минь ихэд хямарч, “Маргааш битгий алим авчраарай! Намайг өөр лагерь руу явуулж байгаа юм. Бид хоёр бие биенээ дахиад хэзээ ч харахгүй байх даа” гэж арай ядан үгээ зөөн хэллээ. Сэтгэлээ жолоодож чадахгүй болохоосоо өмнө би хар хурдаараа өргөст торноос холдон гүйлээ. Эргэж ч харсангүй. Хэрэв түүнтэй хамт удаан байсан бол би түүний нулимсыг харж тэвчихгүй байсан юм.
Хэдэн сар өнгөрсөн боловч хар дарсан зүүд шиг амьдрал үргэлжилсээр... Нэг л өдөр энэ бүхэн эхэлсэн шигээ дуусдаг юм байна. Дайн дуусчээ. Амьд үлдсэн болгоныг чөлөөлөв. Миний хувьд гэр бүлээсээ эхлээд үнэ цэнэтэй бүхнээ алдсан байлаа. Гэсэн ч өнөө охины тухай дурсамж зүрх сэтгэлд минь бодогдож, би шинэ амьдарлаа эхлэхээр Америк улсыг зорьсон юм.
Он жилүүд хөвөрсөөр... Нэг өдөр найз минь намайг өөрийнхөө эхнэрийн найз бүсгүйтэй танилцуулахаар ятгав. Би ч дуртай дургүй зөвшөөрлөө. Тэр их аятайхан бүсгүй байсан бөгөөд нэрийг нь Рома гэнэ. Надтай нэг төстэй зүйл нь бид хоёул цагаачилж ирсэн байв.
Рома надаас: “Дайны үед чи хаана байсан бэ? Гэж зөөлөн дуугаар асуулаа.
“Би германд бөөнөөр хорих ангид байсан юм. Гэлээ.
Рома сэтгэл өвтгөсөн нэгэн дурсамжаа дурсах мэт харагдлаа.
Намайг “Чи яагаад ингэж асуув?” гэхэд
“Херман! Би өнгөрсөн дурсамжаа бодож байна. Намайг жаахан байхад, манайх нэгэн бөөнөөр хорих лагерийн орчимд байсан юм. Тэр лагерьт нэг хоригдол хүү байлаа. Түүнтэй би олон удаа очиж уулздаг байсан бөгөөд очих бүртээ алим аваачиж өгдөг байснаа санаж байна. Тор давуулаад авчирсан алимаа шидэхэд, тэр минь ихэд баярладаг байж билээ” хэмээн ярилаа.
Тэгтэл өнөө охин халаасаа ухаж байснаа нэг улаан алим гарган ирлээ. Ийм нандин зүйл хараагүй ямар их удсан гэж санана. Охин ийш тийш болгоомжтой харснаа, инээмсэглэн, нөгөө алимаа тор давуулан шидэв. Би ч бушуухан гүйж очоод, бээрсэн гараараа шүүрч авлаа. Зовлон, үхлийг хүлээсэн миний харанхуй ертөнцөд энэ алим амьдрах итгэл хайрласан юм. Эргээд хартал өнөө охин холдон олджээ. Харин маргааш нь би өөрийгөө хорьж дийлсэнгүй, яг тэр цагтаа нөгөө газраа очив. Өчүүхэн ч атугай итгэл найдвар минь энд л байгаа мэт бодогдоно. Итгэл найдвар өгсөн тэр л охиныг би түших хэрэгтэй байлаа. Өнөө охин дахиад ирсэн байв. Тэр дахиад л нэг алим шидээд, инээмсэглэв.
Энэ удаа би түүний нүд рүү эгцлэн харлаа. Ингэж ширтсэндээ сэтгэл минь баяр баясгалангаар дүүрэн байв. Ингэж л би энэ олон жилийн дараа миний сэтгэл өөрчлөгдөж байгааг мэдэрсэн юм даа.
Ийнхүү уулзсаар нэг л мэдэхэд долоон сар болжээ. Заримдаа ганц хоёр үг солилцож, заримдаа юу ч ярилцалгүй зүгээр л алимаа өгчихөөд яваад өгнө. Гэхдээ тэр охин бол хэн нэгэнд зүгээр л алим өгөгч биш, миний хувьд диваажингаас илгээсэн аз жаргалын элч байсан юм. Яагаад ч юм би түүний хувьд сэтгэлд нь ямар нэгэн чухал хүн болсноо мэдэрдэг байлаа.
Нэг өдөр бидний өөр хорих ангид шилжүүлэх болсон тухай аймшигт мэдээ дуулдав. Одоо би түүнтэй эцсийн удаа уулзах гэж байна.
Би түүнтэй мэндлэх гэсэн боловч сэтгэл минь ихэд хямарч, “Маргааш битгий алим авчраарай! Намайг өөр лагерь руу явуулж байгаа юм. Бид хоёр бие биенээ дахиад хэзээ ч харахгүй байх даа” гэж арай ядан үгээ зөөн хэллээ. Сэтгэлээ жолоодож чадахгүй болохоосоо өмнө би хар хурдаараа өргөст торноос холдон гүйлээ. Эргэж ч харсангүй. Хэрэв түүнтэй хамт удаан байсан бол би түүний нулимсыг харж тэвчихгүй байсан юм.
Хэдэн сар өнгөрсөн боловч хар дарсан зүүд шиг амьдрал үргэлжилсээр... Нэг л өдөр энэ бүхэн эхэлсэн шигээ дуусдаг юм байна. Дайн дуусчээ. Амьд үлдсэн болгоныг чөлөөлөв. Миний хувьд гэр бүлээсээ эхлээд үнэ цэнэтэй бүхнээ алдсан байлаа. Гэсэн ч өнөө охины тухай дурсамж зүрх сэтгэлд минь бодогдож, би шинэ амьдарлаа эхлэхээр Америк улсыг зорьсон юм.
Он жилүүд хөвөрсөөр... Нэг өдөр найз минь намайг өөрийнхөө эхнэрийн найз бүсгүйтэй танилцуулахаар ятгав. Би ч дуртай дургүй зөвшөөрлөө. Тэр их аятайхан бүсгүй байсан бөгөөд нэрийг нь Рома гэнэ. Надтай нэг төстэй зүйл нь бид хоёул цагаачилж ирсэн байв.
Рома надаас: “Дайны үед чи хаана байсан бэ? Гэж зөөлөн дуугаар асуулаа.
“Би германд бөөнөөр хорих ангид байсан юм. Гэлээ.
Рома сэтгэл өвтгөсөн нэгэн дурсамжаа дурсах мэт харагдлаа.
Намайг “Чи яагаад ингэж асуув?” гэхэд
“Херман! Би өнгөрсөн дурсамжаа бодож байна. Намайг жаахан байхад, манайх нэгэн бөөнөөр хорих лагерийн орчимд байсан юм. Тэр лагерьт нэг хоригдол хүү байлаа. Түүнтэй би олон удаа очиж уулздаг байсан бөгөөд очих бүртээ алим аваачиж өгдөг байснаа санаж байна. Тор давуулаад авчирсан алимаа шидэхэд, тэр минь ихэд баярладаг байж билээ” хэмээн ярилаа.
Рома цааш ярихад их л төвөгтэй байгаа бололтой “ Бид бие
биенийхээ талаар юу мэдэрч байсныг хэлэхэд жаахан хэцүү юм. Хоёулаа балчир! Боломж
олдвол ганц хоёр үг солилцоно. Гэхдээ миний санахад бид хоёр бие биендээ
итгэдэг байсан. Одоо түүнийг дайнд амь үрэгдсэн гэж боддог. Түүтэй уулздаг байсан
тэр хэдэн сарыг мартаж чадахгүй, үргэлж л санан дурсдаг юм даа” хэмээн өгүүлэв.
Үүнийг сонсоод миний сэтгэл ихэд хөдөлж, Рома руу хараад,
“Тэр хүү нэг өдөр маргааш битгий алим авчраарай! Намайг өөр лагерь луу
явуулах гэж байна гэж хэлсэн үү?” хэмээн асуулаа.
“Тийм шүү! Энэ дэлхий дээр түүний минь хэлсэн
үгийг бас мэддэг хүн байх юмаа” хэмээн Рома гайхав.
Би түүний гарыг атгаж, “Рома минь! Тэр жаахан хүү чинь би шүү дээ” гэлээ. “Би чамаасаа нэг удаа хагацсан. Одоо хэзээ ч холдмооргүй байна. Би эрх чөлөөтэй. Чамтайгаа үүрд хамт амьдрахыг хүсэж байна! Надтай гэрлээч!” гэж хэллээ.
Тэгэхэд Рома: “Тэгэлгүй яахав! Би чамтайгаа гэрлэх болно! Хэмээн сэтгэл нь хөдлөн хэлэв.
Биднийг асар том өргөст төмөр торон хашаа олон сараар тусгаарлаж байлаа. Одоо бидэнд дахин юу ч саад болохгүй.
Ромагаа эргэн олсон өдрөөс хойш нэг л мэдэхэд дөчин жил өнгөрчээ. Хувь заяа минь биднийг нэг удаа дайны үеэр итгэл найдвар өгөхийн тулд уулзуулж, одоо энэ амлалтаа биелүүл гэж дахин учруулж дээ.
Би түүний гарыг атгаж, “Рома минь! Тэр жаахан хүү чинь би шүү дээ” гэлээ. “Би чамаасаа нэг удаа хагацсан. Одоо хэзээ ч холдмооргүй байна. Би эрх чөлөөтэй. Чамтайгаа үүрд хамт амьдрахыг хүсэж байна! Надтай гэрлээч!” гэж хэллээ.
Тэгэхэд Рома: “Тэгэлгүй яахав! Би чамтайгаа гэрлэх болно! Хэмээн сэтгэл нь хөдлөн хэлэв.
Биднийг асар том өргөст төмөр торон хашаа олон сараар тусгаарлаж байлаа. Одоо бидэнд дахин юу ч саад болохгүй.
Ромагаа эргэн олсон өдрөөс хойш нэг л мэдэхэд дөчин жил өнгөрчээ. Хувь заяа минь биднийг нэг удаа дайны үеэр итгэл найдвар өгөхийн тулд уулзуулж, одоо энэ амлалтаа биелүүл гэж дахин учруулж дээ.
Comments